HISTORIKUN  E  FTERRËS

        Që në vitin 1971 është miratuar Historiku i  Fterrës. Në komisionin e hartimit të tij  kanë qënë të nderuarit Safet Memi, Mehmet Dusha, Shaban Mita, Ismet Elezi, Bilal Dusha, Eqrem Kofina, Pasho Zhupa, e Shyqri Sadiku.

Ai Historik  është hartuar në dy pjesë. Pjesa e parë, me 29 faqe të daktilografuara, përmbledh historinë  e gjithë brezave deri në mbarim të Luftës Antifashiste Nacional-Çlirimtare. Pjesa e dytë,  është më e shkurtër, që përmban ngjarjet  e ndryshme kryesore  që ndodhën në Fterrë pas Çlirimit deri në vitin 1971. Kjo pjesë është miratuar nga  Qazim Gjoni, Hamza Mehmeti, Hedije Ruka, Vera Haxhiu e Livan Dauti.

Kanë kaluar 32 vjet dhe në vendin tonë kanë ndodhur ndryshime themelore. Shqipëria ka hyrë në rrugën e demokracisë perëndimore, duke mënjanuar të gjitha kufizimet e kohës së shtetit monist.

Njëherazi ka kaluar një kohë e mjaftueshme, prej 32 vjetësh, që lejon të bëhen dhe shtesa, dhe ndryshime, dhe saktësime, sepse dhe këto vjet nuk janë pasqyruar fare në Historikun e vitit 1971. Por, gjithashtu, tashmë, siç dihet nga të gjithë, në atë Historik, ka kufizime të ndjeshme dhe mangësi, që i   ndalonte koha e sistemit monist.

Është për tu nënvizuar edhe fakti, që në faqet e gazetës Fterra jonë, botuar në këto gati gjashte vjet  dhe në një numur veprimtarishë të Komunitetit fterjot, janë shkruar e paraqitur ngjarje e matëriale  të reja, si për historinë shumë shekullore të Fterrës, dhe për historinë e shekullit që sapo kemi lënë pas, sidomos  për vitet 1924-39 edhe për vitet e Luftës Antifashiste Nacional- Çlirimtare, nga vetë pjesëmarësit aktiv të jetës në atë periudhë apo dhe në periudhën deri në vitin 1990, ashtu si dhe ndryshimet e mëdha të ndodhura pas këtij viti.

Gjithashtu ka disa fterjotë që mund të kenë shkruar apo janë duke shkruar shënime a kujtime për jeten në Fterrë, apo për ngjarje a ndodhi të ndryshme, të cilat mund të jenë matëriale me vlerë dhe në dobi te Historikut të Fterres. Me sa dime ne Dilaver Shkurti ka shkruar nje material per periudhen e Luftes Antifashiste NCL në Fterrë, Naxhi Zhupa për veprimtarinë luftarake, Bajram Sadiku  për deshmorët e Fterrës, apo Sulejman Mato, që probleme historike i ka parë në plan të letrarizuar, si dhe të tjerë, që mund të kenë, apo qe mund te botojnë shkrime me vlerë. 

Mendojme gjithashtu, se  në Historik, vërtetësia e fakteve dhe ngjarjeve mund të bëhet më e plotë e më e saktë, duke përfshirë dhe ngjarje të thjeshta kuptimplote, ashtu siç mund të shkruhet e të formulohet më me realizëm, pa kufizime ideologjike e politike të viteve që lam pas. Bie fjala, mund të pasqyrohen deri dhe biseda natyrale e konkrete, biseda të gjallae kuptimplote, në Fterrë e jashte saj, në kuvende e në mbledhje të fterjotëve për probleme të ndryshme të jetës e të kohës që është jetuar. 

Një vend më të gjërë është e nevojshme të zërë në Historikun e Fterrës dhe periudha e pas Luftës, vitet 1945-1955, ashtu si dhe dhe vitet e kolektivizimit, si kooperativë më vete, si kooperativë e bashkuar me Çorrajn e me Kooperativën e  Bashkuar Borsh-Fterrë-Çorraj, deri në vitin 1990. Për ngjarje të tilla e për punët që janë bërë në Fterrë e jashte saj, është mirë e lipset të shkruajnë, dhe të moshuarit që janë në Fterrë, apo dhe ata që aktualisht janë larguar nga Fterra. Njëherazi, historia dhe zhvillimi i  Fterrës dhe fterjotëve, tashmë duke nxjerrë refleksione, pa e parë asnjë kohë bardhë e zi, po me  vërtetësi e saktësi duke mënjanuar çdo lloj subjektivizmi.

Në historik sigurisht do të pasqyrohen dhe ngjarje të mëdha, por dhe ngjarje që quhen apo që mund te konsiderohen të vogla. Ato, pavarësisht se duken të vogla, kanë vlerë. Madje kanë vlerë dhe bisedat, shkëmbimet e mendimeve, që janë zhvilluar midis fterjotëve për këtë apo për atë ngjarje, në këtë apo në atë kohë.  Janë me interes, bie fjala, tema të tilla si: kur, si e nga kush janë ndërtuar kadrëmet në Fterrë. Po kështu për xhaden, apo për rrugët  për në Galisht apo për në Lugun e Fterrës, e të tjera  tema të kësaj natyre.

 Me interes janë temat për mënyrën e jetesës në Fterrë e në lagjet e saj, se si është ndërtuar ekonomia  nga bujku a blegtori, mësuesi, nëpunesi, e të tjerë. Me interes  mund të jetë  tema e kurbetit se si shkonin e jetonin fterjotët në kurbet e lidhjet me Fterrën e fterjotëtë, e te tjera e të tjera e gjer në emigracionin e sotëm...

Vend të rëndësishëm mund të zërë veprimtaria arsimore në Fterrë historikisht e deri në ditët tona, veprimtaria kulturore, artistike, krijuese, shkencore, pedagogjike, mjekësore, inxhinierike, ekonomike e ushtarake, për nëpunësinë a xhandarmërinë e fterjotët që kanë punuar e jetuar  jashtë Fterrës e të tjera e të tjera.. 

Historiku i Fterrës, gjykojmë se  do të jetë më i  plotë, duke pasqyruar edhe veprimtarinë  e komuniteteve fterjote në  Sarandë, në Vlorë e në Tiranë e deri tek veprimtaria e atyre fterjotëve që kanë jetuar e kanë zhvilluar veprimtari, edhe jashte Shtetit Shqiptar, në të gjitha kohët, deri tek emigracioni i ditëve tona. 

Çdo gjë e shkruar, ashtu thjeshte, siç ka qënë e siç është realisht jeta, ka vlerë për rishkrimin e Historikut të Fterrës. Fjalë-fjalë ndërtohet fjalia e fjali- fjali shkruhet dhe historia. Prandaj qoftë dhe një  mençuri, nje sentence apo një ndodhi që konsiderohet e vogël, ka vlerën e vet.

Në gazetën Fterra jonë këto shkrime do të preferohen, sepse ato janë prioriteti i saj në dobi të riberjes së Historikut, i cili (Historiku) do të jetë dhe një bazë, që në një të ardhme, mund të shërbejë dhe për riberjen e Muzeut, që e patëm. Por, tani rëndësi ka  të shikojmë përpara, të ribejme Historikun dhe mbi bazën tij, më vonë, mundësisht të ringrëmë dhe Muzeun.

Gjykoj se ky është një detyrim  për çdo fterjot, për më tepër për  të gjithë fterjotët intelektualë, profesorët, specialistët e fushave të ndryshme, veteranët e luftës e të punës, mësuesit në Fterrë, dhe për të gjithë fterjotët kudo që janë, të cilët mund të japin qoftë dhe një kontribut modest, në dobi të kësaj pune

                                                                                                                  Muzafer KORKUTI